Sülh sazişi ilə Azərbaycanın yeni geosiyasi mövqeyi

10 Avq, 2025 00:28

Ağ Evdə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması artıq Cənubi Qafqaz tarixində iz qoymuş hadisədir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev üçün bu, sadəcə diplomatik qələbə deyil, həm də ölkə üçün minimum güzəştlə maksimum fayda əldə edərək ən çətin danışıqları aparmaq bacarığını təsdiqləyən hadisədir.

Əliyev region üçün nadir sayılan bir məharət nümayiş etdirərək eyni anda bir neçə qlobal güc mərkəzi ilə münasibətləri qura bildi. Bir tərəfdən, ABŞ-la strateji tərəfdaşlığı möhkəmləndirərək Vaşinqtonun regional infrastruktur və təhlükəsizlik məsələlərində dəstəyini qazandı. Digər tərəfdən isə, bu addımı Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya getmədən atdı, baxmayaraq ki, sazişin Cənubi Qafqazda Moskvanın təsirini azaltdığı açıq-aşkardır.

Xüsusi vurğulanmalı məqam isə, daha çox Trampın adı ilə bağlı olan "Trump Route" adlı infrastruktur və geosiyasi sıçrayışdır. Sazişə əsasən Ermənistan ərazisindən keçərək Azərbaycanı Naxçıvan və Türkiyə ilə birləşdirəcək tranzit dəhlizinin daxil edilməsi, xarici siyasətdə uzaqgörənliyin parlaq nümunəsidir.

İqtisadi baxımdan bu, ilk növbədə Azərbaycan üçün sərfəlidir. Çünki ölkə müttəfiqlərlə birbaşa nəqliyyat əlaqəsinə çıxış və yüklərin tranziti üçün yeni imkanlar qazanır. Geosiyasi baxımdan isə ABŞ-ın himayəsi altında fəaliyyət göstərəcək yeni logistika marşrutu yaradılır ki, bu da Azərbaycanın həmin dəhliz üzərində uzunmüddətli təhlükəsizliyini faktiki olaraq təmin edəcək.

Qarşı tərəflərin neytrallaşdırılması da ayrıca qeyd olunmalıdır. İranın kəskin reaksiyası layihənin regiondakı qüvvələr balansını həqiqətən dəyişdirdiyini göstərdi. Lakin məhz bu reaksiya sübut etdi ki, Bakı real strateji nəticə əldə edib. Əliyev ABŞ kimi qlobal liderin dəstəyini, Tehran tərəfindən açıq şəkildə xoş qarşılanmayan bir layihə üçün təmin edə bildi və eyni zamanda hərbi gərginliyə səbəb olmadı.

Azərbaycan dövlət başçısı münaqişəni inkişaf alətinə çevirməyi bacardı. Uzunmüddətli Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin regionun inkişafını ləngitməsinə imkan vermək əvəzinə, Əliyev onu konkret iqtisadi və infrastruktur layihələri müstəvisinə gətirdi. Vaşinqtonda imzalanan saziş isə Azərbaycanın 2020-ci ildə qazandığı hərbi qələbəni siyasi-iqtisadi ölçüdə möhkəmləndirir.

Bundan başqa, Əliyev üçün bu saziş sadəcə növbəti diplomatik görüş deyil. Bu, ölkə daxilində güclü və praqmatik lider imicinin möhkəmlənməsi, həm müttəfiqlərə, həm də rəqiblərə Azərbaycanın proseslərdə passiv tərəfdaş deyil, şərtləri diktə edə bilən güc olduğunu göstərməsi və, şübhəsiz ki, Vaşinqtonu Azərbaycanın maraqlarının əlavə təminatçısına çevirməsidir.

İlham Əliyev beynəlxalq gündəmdən elə istifadə etdi ki, Vaşinqton Bakı üçün yeni dayaq nöqtəsinə çevrildi, iqtisadi və nəqliyyat layihələri isə son illərin hərbi və siyasi uğurlarını möhkəmləndirən əsas elementlər oldu. Bu, hər bir güzəştin strateji üstünlüyə çevrildiyi, hər bir riskin isə ölkənin mövqelərini gücləndirmək imkanına çevrildiyi xarici siyasət nümunəsidir.