Tramp yeni rüsumları Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanın iqtisadiyyatına necə təsir edəcək?

ABŞ Prezidenti Donald Trump bir neçə gün əvvəl yeni gömrük rüsumları tətbiq etmək mexanizmini işə saldı ki, bu da yalnız dünyanın ən böyük iqtisadiyyatlarına deyil, həm də Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan kimi bir sıra ölkələrə də təsir göstərib. Bu dəyişikliklər, xüsusilə bu ölkələrin ABŞ-la sıx ticarət əlaqələri və ümumi xarici ticarətə olan asılılıqları nəzərə alındıqda, əhəmiyyətli iqtisadi təsirlərə səbəb ola bilər.

Azərbaycanın ABŞ-la əsas ticarət sahələri ənənəvi olaraq neft, kənd təsərrüfatı və tekstil sahələridir. Yeni gömrük rüsumlarının tətbiqi bir neçə iqtisadi aspektə təsir göstərə bilər.

Neft sektoru: ABŞ, Azərbaycan neftini əsas alıcı olmasa da, bu bazar hələ də vacibdir. 2024-cü ildə Azərbaycanın ABŞ-a ixrac etdiyi neftin həcmi 3,1 milyon barel olub ki, bu da ümumi ixracın nisbətən kiçik bir hissəsidir. Nəticədə, neft məhsullarına tətbiq edilən rüsumlar Azərbaycanın iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərməyəcək, çünki ölkə əsasən Avropa və Asiya bazarlarına yönəlir.

Kənd təsərrüfatı: Azərbaycan ABŞ-a qoz, meyvə, tərəvəz və digər kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edir. Yeni rüsumların tətbiqi bu məhsulların qiymətinin artmasına və ABŞ bazarındakı rəqabət qabiliyyətinin azalmasına səbəb olacaq. 

Azərbaycan, digər ölkələrlə ticarətini şaxələndirməsi səbəbindən ABŞ-ın tətbiq etdiyi rüsumlar nəticəsində yaranan iqtisadi itkiləri müəyyən dərəcədə azalda bilər.

Gürcüstanın ABŞ-la ticarəti digər qonşu ölkələrlə müqayisədə kiçik olsa da, bu ölkə müəyyən təsirlərlə qarşılaşa bilər.

Çaxır və kənd təsərrüfatı məhsulları: Gürcüstanın ABŞ-a ixrac etdiyi əsas məhsullar arasında şərab, minerallı su, meyvələr və qozlar yer alır. Yeni rüsumların tətbiqi bu məhsulların qiymətinin artmasına və nəticədə rəqabət qabiliyyətinin azalmasına səbəb olacaq. 2024-cü ildə ABŞ-a ixracın 3-4% azalması gözlənilir.

Sənaye məhsulları: Gürcüstanın tekstil istehsalı da rüsumlardan təsirlənə bilər. Lakin, əsas istehsal bazarlarının Avropa və Asiyaya yönəlməsi nəticəsində, bu təsir məhdud olacaq.

Gürcüstan ABŞ bazarına daha az asılı olduğu üçün, digər Cənubi Qafqaz ölkələrinə nisbətən daha az zərər çəkəcək, lakin ABŞ-a ixracın azalması 2025-ci ildə iqtisadi artıma mənfi təsir göstərə bilər.

Ermənistanın ABŞ-la ticarəti nisbətən kiçik olsa da, yeni gömrük rüsumları bu ölkə üçün daha ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Ermənistanın kənd təsərrüfatı məhsulları və metal ixracı əsasən ABŞ-a yönəlir, lakin bu ölkənin iqtisadiyyatı çoxsaylı xarici bazarlardan asılıdır.

Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları: Gömrük rüsumlarının tətbiqi, xüsusən də meyvə və tərəvəzlərə olan tələbatı azalda bilər. 2024-cü ildə ABŞ-a ixracın 8-10% azalması gözlənilir.

Metallar və mədən məhsulları: Ermənistanın ABŞ-a ixrac etdiyi metallar arasında mis yer alır. Rüsumlar bu məhsulların qiymətini artıracaq və nəticədə məhsulların bazar rəqabət qabiliyyəti azalacaq.

Ermənistan, ticarətini şaxələndirmədiyi və əsasən Rusiyaya və ABŞ-a asılı olduğu üçün ən çox zərər çəkəcək ölkədir. 2024-cü ildə iqtisadi artımın 2%-ə qədər azalması gözlənilir.

Yeni gömrük rüsumlarının tətbiqi Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanın iqtisadiyyatlarına müxtəlif təsirlər göstərəcək. Azərbaycan və Gürcüstan, ticarət əlaqələrini şaxələndirərək bu zərərləri müəyyən dərəcədə azalda bilər. Lakin Ermənistan, əsasən bir neçə ixrac bazarına asılı olduğu üçün daha böyük çətinliklərlə qarşılaşacaq. Bu səbəbdən, bütün region üçün dünya bazarlarında dəyişən şərtlərə uyğunlaşmaq və ticarət əlaqələrini gücləndirmək vacib olacaq.

---